Temat plastiku jest kwestią, która ostatnimi czasy zawładnęła Internetem – materiał ten jest demonizowany, powstają coraz to nowe inicjatywy na rzecz redukcji plastiku, a ruch zero waste zyskuje tysiące fanów na całym świecie. Ale co tak naprawdę oznacza termin „plastik”? Czy każdy plastik jest niebezpieczny?
Czy PET jest bezpieczny?
01 PET, a właściwie politereftalan etylenu to jeden z najczęściej spotykanych przez nas na co dzień materiałów, które zaliczamy do tworzyw sztucznych z grupy termoplastycznych poliestrów o wysokiej wytrzymałości. Kiedy tylko się pojawił, bardzo szybko wyparł swojego szklanego konkurenta. Do jego zalet można zaliczyć lekkość oraz stosunkowo niewielki koszt produkcji, co przekłada się na szeroką dostępność.
Należy jednak pamiętać o tragicznych skutkach wystawiania tego tworzywa na działanie ciepła. PET zawiera w sobie tzw. ksenoestrogeny, których przyjmowanie znacząco podnosi ryzyko zachorowania na nowotwór prostaty lub piersi oraz choroby cywilizacyjne, czyli otyłość, cukrzycę itp. Ostatnimi czasy coraz częściej wspomina się również o przedostawaniu się rakotwórczego pierwiastka (amonu) do produktów pakowanych w opakowania z PET.
Stężenie pierwiastka w cieczy rośnie wraz z upływem czasu i jest szczególnie niebezpieczne, kiedy temperatura na zewnątrz jest wysoka. Z tzw. plastikiem 01 mamy styczność kilka lub kilkanaście razy dziennie – używa się go m.in. do produkcji butelek plastikowych (kolorowe napoje, woda, sosy, piwo), folii (słodycze, przekąski, gotowe dania), tacek (warzywa i owoce, wyroby cukiernicze) czy słoików (przetwory, dżemy).
Zastosowanie wyrobów PET nie ogranicza się jednak wyłącznie do przemysłu żywnościowego. Możemy spotkać również obudowy urządzeń elektrycznych, ubrania czy naczynia wykonane z tego tworzywa.
Czy PET nadaje się do recyklingu?
Aby dokonać recyklingu tworzywa PET, musi zostać spełnione kilka warunków. Być może nie zdajemy sobie z tego sprawy, ale bardzo wiele zależy od nas samych, ponieważ niesamowicie istotny jest już sam początek tego procesu, czyli segregacja. Podczas pozbywania się butelek PET musimy pamiętać o zgnieceniu pojemnika, oddzieleniu nakrętki i wrzuceniu materiału do odpowiedniego kontenera.
Kolejnym etapem przetwarzania plastiku 01 jest selekcja – odpady są jeszcze raz sprawdzane i dzielone kolorami, a następnie zgniatane, co rozpoczyna właściwy proces recyklingu materiału pet. W zakładzie przetwórczym następuje wielokrotne oczyszczanie i oddzielanie mniejszych części (np. etykiet czy zanieczyszczeń). Prawdą jest, że pozyskane z przetwarzania butelki, mogą być przetwarzane wyłącznie na opakowania chemii gospodarczej. Innym sposobem recyklingu PET jest przetwarzanie chemiczne. Jest to system, który polega na rozkładzie tworzywa do związków niskocząsteczkowych lub do związków wyjściowych.
Najczęściej stosuje się takie rozwiązania dla tworzyw, które są mocno zanieczyszczone lub dla materiałów zmieszanych. Nie zapominajmy jednak, że powtórne przetwarzanie PET jest ograniczone. Można przetwarzać plastikowe butelki na ubrania lub opakowania, ale recycling w tym wypadku nie jest nieskończony – jest możliwy maksymalnie siedem razy, aby tworzywo nie straciło swoich właściwości.
Plastiki bezpieczne dla zdrowia
02 HD-PE to polietylen, który charakteryzuje się dużą gęstością, a co za tym idzie – jest znacznie twardszy. Tworzywo to nie jest podatne na uszkodzenia, a jego kolor można określić jako mlecznobiały. Jest też uznawany za jeden z najbezpieczniejszych plastików. Nie zawiera szkodliwych substancji, więc bardzo chętnie poddaje się go recyklingowi. Najczęściej wykorzystuje się go do tworzenia sprzętu sportowego, opakowań na środki czystości i żywność oraz do produkcji zabawek.
04 LD-PE to symbol tworzywa, które najczęściej określamy jako LDPE, czyli polietylen o niskiej gęstości. Charakteryzuje się tym, że jest miękki i podatny na wgniecenia. Jego największym minusem jest brak odporności na wysokie temperatury. Jest bezpieczny i można używać go wielokrotnie. Najczęściej wykonuje się z niego worki foliowe i naczynia jednorazowe.
05 PP, czyli polipropylen. Stosuje się go do wytwarzania opakowań do nabiału oraz części do
samochodów. Tworzywo to może być wykorzystywane ponownie, ale jego recykling jest zależny od wielu czynników.
Plastiki potencjalnie szkodliwe dla zdrowia
Oprócz wspomnianego wcześniej 01 PET / PETE, które nie nadaje się do mycia oraz podgrzewania i może wydzielać niebezpieczne cząsteczki, istnieje pokaźna grupa tworzyw, które również mają niekorzystny wpływ na nasze zdrowie i środowisko. Należy do nich m.in.:
03 PVC / PCW (polichlorek winylu) to tworzywo, które nie powinno mieć kontaktu z żywnością, ponieważ może wydzielać toksyny, które odkładają się w organizmie przez wiele lat, powodując rozległe problemy z hormonami tarczycy, płodnością, układem nerwowym oraz systemem odpornościowym. Materiał ten ma swoje szczególne zastosowanie w medycynie (przy produkcji cewników, strzykawek itp.) oraz budownictwie (gdzie stosuje się go do wyrobu drzwi i okien).
06 PS, inaczej nazywany polistyrenem to tworzywo sztuczne, które wykorzystywane jest głównie do produkcji styropianu. Jego toksyczność dla organizmu jest bardzo wysoka. Polistyren nie powinien mieć kontaktu z żywnością. Prawdą jest jednak to, że z opisywanego tworzywa produkuje się przykrycia do jednorazowych kubków, z których pijemy kawę czy herbatę i opakowania dań na wynos. Kiedy polistyren potraktujemy wysoką temperaturą, zacznie wytwarzać styren, czyli substancję, który zaburza funkcjonowanie układu nerwowego. Materiał ten jest trudny do recyklingu, ponieważ niesamowicie trudno usunąć z niego zabrudzenia. Jak wiemy, jedną z właściwości styropianu jest to ,że szybko się rozpada, co powoduje, że bardzo szybko się rozprzestrzenia, zanieczyszczając okoliczne rzeki i jeziora.
07 O – tym symbolem oznacza się wszelkie tworzywa, które nie mieszczą się w opisanych wyżej ramach. Musimy jednak pamiętać, aby wystrzegać się opakowań, które są oznaczone tym symbolem – szczególnie jeśli mowa o pudełkach na żywność. Musimy mieć świadomość, że wskazany symbol zawiera w sobie zarówno dobre, nietoksyczne materiały, jak i te złe, które są dla nas niebezpieczne. Spożywając posiłki z opakowań tworzonych z plastiku z oznaczeniem 07 O, narażamy się na choroby układu nerwowego i zaburzenia hormonalne.
Gdzie szukać oznaczeń na opakowaniach?
Wedle obecnie obowiązujących przepisów, każde opakowanie żywności, które spotykamy w sklepie, musi posiadać informację o tym, jakie tworzywo zostało wykorzystane do jego produkcji. Zwykle mamy do czynienia z popularnymi oznaczeniami przedstawionymi powyżej, zatem najlepiej jest przyswoić je sobie i kontrolować, czy nie spożywamy posiłków, które opakowane są w toksyczny materiał. Z tego właśnie powodu producenci starają się ukryć przed nami tę informację. Bywa, że oznaczenie umieszczone jest od wewnątrz opakowania, pod etykietą lub po prostu zostało wytłoczone. Mimo wszystko warto poszukać, być świadomym konsumentem i wystrzegać się zagrożeń, które niesie za sobą powtórne korzystanie, podgrzewanie i mycie plastiku, który nie jest do tego przeznaczony.
Jak uniknąć używania plastiku?
Życie w zgodzie z filozofią zero waste, ekologia i redukcja plastiku są pozytywną modą, którą ostatnimi czasy stosuje każdy – w mniejszym lub większym stopniu. Aby uniknąć używania plastiku, należy wprowadzić kilka drobnych zmian do naszego życia codziennego. Tym, co zdecydowanie wpłynie pozytywnie na naszą planetę i jednocześnie nie będzie dla nas bardzo odczuwalne, może być rezygnacja z używania plastikowych toreb na zakupy. W zamian możemy korzystać z wersji materiałowych – zarówno w przypadku pakowania produktów na dziale z warzywami i owocami. Coraz więcej osób decyduje się również na pozbycie się z domu wody w plastikowych butelkach na rzecz dzbanka filtrującego. Jak wiemy, nowe przepisy Unii Europejskiej mówią o zakazie produkowania jednorazowych materiałów, np.
patyczków do uszu, sztućców czy słomek – warto zdecydować się na wielorazowe zamienniki tych produktów już dziś. Pamiętajmy jednak, że zmiany muszą być dokonywane powoli i świadomie.
