Nie rzadziej niż co cztery lata, Główny Inspektor Ochrony Środowiska na podstawie dokładnego przeanalizowania zgromadzonych danych i informacji, zobowiązany jest do stworzenia raportu o stanie środowiska w Polsce. Publikacja ta zawiera ocenę wszystkich jego elementów i oddziaływań, które związane są z programem państwowego monitoringu ekosystemu. To także jedna z części raportu Europejskiej Agencji Środowiska, która mówi o jego stanie i prognozowanych zmianach.
Składający się z ośmiu rozdziałów raport, w pierwszej kolejności porusza aspekty sytuacji społeczno-gospodarczej, w tym między innymi przyrost naturalny, wskaźnik PKB oraz nakłady na środki trwałe służące ochronie ekosystemu, czyli czynniki, które mają lub będą mieć wpływ na stan środowiska. Pozostałe rozdziały dotyczą takich kwestii jak wykorzystanie wody i energii, gospodarowanie odpadami, ochrona dziedzictwa przyrodniczego, jakość środowiska i jej wpływ na życie ludzi, stan warstwy ozonowej czy zmiany klimatu.
Ostatnią część stanowi podsumowanie, którego głównym wnioskiem jest fakt, że największymi źródłami zagrożenia dla środowiska jest przemysł (zwłaszcza energetyka), gospodarka komunalna i transport. Na ich stopień i rodzaj, który jest zróżnicowany przestrzennie, najbardziej narażone są tereny wielkich aglomeracji.
Skupiając się jednak na gospodarowaniu odpadami, według raportu dotyczącego 2014 roku za główny bodziec determinujący ilość wytwarzanych odpadów uznaje się rozwój gospodarczy, który wpływa przede wszystkim na intensywność produkcji, ale również poziom konsumpcji indywidualnej. W Polsce w przeliczeniu na jednego mieszkańca wytwarza się 314 kilogramów odpadów komunalnych rocznie, podczas gdy średnia europejska w tej kwestii wynosi 492 kilogramy. Wskaźnik dotyczący Polaków jest zatem jednym z najniższych w Europie. Okazuje się również, że z roku na rok ma miejsce spadek wytwarzanych odpadów komunalnych.
Zarówno polskie, jak i unijne prawo wyznacza jednak pewne priorytety, w których oprócz podjęcia prób ograniczenia wytwarzanych odpadów, wskazuje się na szerzenie idei poddawania ich procesowi recyklingu. W związku z tym, jednym z celów Krajowego planu gospodarki odpadami 2014 jest dążenie do osiągnięcia konkretnych poziomów recyklingu wszelkiego rodzaju opadów opakowaniowych. Jak do tej pory, plany takie na lata poprzednie udało się niemal w stopniu całkowitym zrealizować.
Warto wspomnieć również o korzystnej tendencji dotyczącej recyklingu zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Wskaźniki odzysku na przestrzeni ostatnich lat rosną – zarówno w przypadku zestawień ogólnych, jak i dotyczących jedynie gospodarstw domowych. Na tej podstawie można wyciągnąć wniosek o rosnącej świadomości społeczeństwa w zakresie gospodarowania odpadami, a także o skuteczności kampanii edukacyjnych, zachęcających do recyklingu zużytego sprzętu.
Pozytywne zmiany zauważa się także w związku z postępowaniem z pojazdami wycofanymi z użytku. Od roku 2005, czyli roku wprowadzenia w życie przez Unię Europejską rozporządzeń dotyczących tej kwestii, obserwuje się systematyczny wzrost liczby samochodów przekazanych do stacji demontażu.
Według raportu sytuacja związana z dbałością o środowisko w Polsce nie wygląda najgorzej, cały czas jednak w niektórych kwestiach średnie wskaźniki wyznaczane przez europejskie państwa nie zostały osiągnięte. W tym celu istotne jest odpowiednie zaangażowanie instrumentów, które mają wpływ na racjonalną gospodarkę odpadami – polityki ekologicznej państwa oraz planów gospodarki odpadami.
